Sud u Sarajevu, u kojem sjedi šest domaćih sudija i tri stranca, donio je takvu odluku razmatrajući zahtjev za ocjenu ustavnosti dijela tog zakona koji je u januaru prošle godine podnijelo devet delegata Vijeća naroda Republike Srpske, među kojima su Bošnjaci i Hrvati.

U saopštenju poslije dvodnevne sjednice Ustavnog suda BiH precizirano je da je utvrđeno da osporena odredba, koja glasi: “Na osnovu potvrđene volje građana Republike Srpske, 9. januar se utvrđuje kao Dan Republike”, nije u skladu s Ustavom BiH.

 - Osporena odredba je ukinuta i određeno je da prestaje da važi narednog dana od dana objavljivanja odluke u “Službenom glasniku BiH”. Ustavni sud se u odluci pozvao na relevantne stavove iz svojih odluka o dopustivosti i meritumu. Pri tome je sud naglasio da se ni predmetnom odlukom, kao ni ranijom odlukom, ne dovodi u pitanje postojanje samog praznika Dan Republike Srpske. Takođe, ne dovodi se u pitanje, ne isključuje i ne ograničava nadležnost Narodne skupštine Republike Srpske da raspiše referendum o tome kojeg datuma će biti proslavljan Dan Republike Srpske - saopšteno je iz Ustavnog suda BiH.

Profesori i eksperti iz oblasti ustavnog prava iz Srpske ocjenjuju da se ponovo u praksi pokazalo da je sud donio političku, a ne pravnu odluku, na osnovu koje će se uzburkati odnosi u BiH.

Univerzitetski profesor Mile Dmičić, čija je uža naučna oblast upravo ustavno pravo, kazao je u petak za “Glas Srpske” da je ovom odlukom sud najdirektnije prekršio svoju osnovnu ulogu, a to je da štiti Ustav BiH.

- Republika Srpska neće ukidati Dan Republike. Taj dan ne diskriminiše nikoga ni po vjerskoj ni po nacionalnoj osnovi te će Republika Srpska morati da preduzme sve pravne i političke mjere da ta odluka bude preispitana, kao i da bude donesen zakon o Ustavnom sudu BiH, i konačno iz njegovog sastava budu izostavljene strane sudije te da organi zatraže reviziju njegovih odluka - rekao je Dmičić, koji je bio i član tima za pripremu odgovora koji je Srpska uputila lani Ustavnom sudu BiH kao reakciju na dostavljenu apelaciju iz Vijeća naroda Srpske.

Redovni profesor ustavnog prava iz Banjaluke Milan Blagojević ocijenio je za “Glas Srpske” da je posljednja odluka Ustavnog suda BiH nova crtica u hronologiji protivpravnosti i neustavnosti koje je taj sud pokazao. Dodao je da je ovo još jedna u nizu herostratskih odluka.

- Da tragedija bude veća, radi se o još jednoj neustavnoj odluci institucije koja se zove Ustavni sud BiH. Sud je ponovo pogriješio i protivpravno uzeo da sudi o istorijskoj činjenici, odnosno događaju, tražeći da se kao dan rođenja slavi neki drugi datum, a ne onaj kada je stvorena Republika Srpska, 9. januara 1992. godine - istakao je Blagojević.

Veoma je važno, kazao je, to što je sud u obrazloženju svoje odluke pomenuo i dio o pravu na referendum o Danu Republike.

- Ako ne sporite, a naravno i da ne može da spori, čemu raspisivanje i održavanje referenduma i iskazivanje volje građana Republike Srpske koji su tu volju već izrazili i kazali da žele da samo 9. januar slave kao Dan Republike ako poslije toga kažete da ne može i da je neustavno. To je licemjerstvo - rekao je Blagojević i naglasio da ponovo treba da bude organizovan i sproveden referendum s istim pitanjem kao i prije tri godine.

Pravni ekspert Vitomir Popović izjavio je da nema osnova da Ustavni sud BiH mijenja istorijske činjenice kao što je Dan Republike Srpske jer za to nije nadležan.

- Datum Republike Srpske je nastao prije formiranja Ustavnog suda BiH. Sigurno je da odluku Ustavnog suda BiH ne treba sprovesti u Republici Srpskoj - rekao je Popović.

Zakon o Danu Republike Srpske je usvojen nakon referenduma na kojem je više od 99 odsto građana koji su se pojavili na biralištima krajem septembra 2015. godine kazalo da želi da 9. januar i dalje bude Dan Republike.

Vijeće za zaštitu vitalnog interesa Ustavnog suda Srpske je 22. decembra 2016. godine utvrdilo da novim zakonom nije povrijeđen vitalni nacionalni interes bošnjačkog naroda. Sve to je uslijedilo kao reakcija na odluku Ustavnog suda BiH iz 2015. godine kada su sudije, odlučujući po apelaciji tadašnjeg bošnjačkog člana Predsjedništva BiH Bakira Izetbegovića, utvrdile da dio Zakona o praznicima Srpske, kojim je tada  bilo regulisano obilježavanje 9. januara kao Dana Republike, nije u skladu s Ustavom BiH.

Odbačeni zahtjevi

Ustavni sud BiH je ranije odbacio, kao neosnovanu, apelaciju 30 poslanika iz Republike Srpske da neustavnim bude proglašeno obilježavanje 1. marta kao Dana nezavisnosti BiH i 25. novembra kao Dana državnosti BiH. Iz Srpske godinama upozoravaju da ti praznici ne mogu biti prihvatljivi jer je 1. marta 1992. godine u Sarajevu ubijen srpski svat Nikola Gardović, ali i sproveden referendum o nezavisnosti BiH, na koji većina Srba nije izašla i na kojem su preglasani od Bošnjaka i Hrvata.

Jednakost

Nadležni u Republici Srpskoj su u odgovoru koji su dostavili na zahtjev delegata naglasili da se taj datum, prema novom Zakonu o Danu Republike iz oktobra 2016. godine, obilježava kao sekularni, a ne vjerski praznik, te da se njime ravnopravno i jednako tretiraju svi građani bez obzira na nacionalnu i religijsku pripadnost. Naglasili su da nijedan akt ni sudska odluka ne mogu promijeniti istorijske činjenice o datumu i okolnostima proglašenja Republike Srpske, a to je datum prije ratnih sukoba.