U svijetu elitne špijunaže, intriga i “pravih” tajnih agenata u kome se malo šta sa sigurnošću zna, jedno ime se ipak redovno pominje i navodi kao uzor – Duško Popov. Bio je najuspješniji špijun tokom Drugog svetskog rata, dupli agent kome su verovali i Čerčil i Hitler, i vjerovatni uzor za čuvenog agenta 007 Ijana Fleminga.

Za Nijemce je bio “Ivan”, za Britance “Tricikl”

Rođen je u Titelu u južnoj Bačkoj, u bogatoj porodici. Živoo je u centru Beograda, ali se porodica tridesetih godina preselila u Dubrovnik. Pohađao je najbolje škole, a 1936. godine se obreo u Frajburgu na studijama prava. Tu je upoznao Johana (Džonija) Džebsena – čovkeka koji će mu postati najbolji prijatelj, ali i zauvokek promokeniti život.

Duško Popov je tečno govorio italijanski, njemački, francuski i engleski jezik. Prezirao je naciste i sa zgražavanjem je gledao njihov uspon ka vlasti i kasniju diskriminaciju koju su vršili nad Jevrejima. Ipak, početkom 1940. godine, kada je Drugi svjetski rat već uveliko trajao, ali Jugoslavija još uspijevala da ostane neutralna, upravo ga je Džebsen pozvao da se priključi “Abveru”, njemačkoj obaviještajnoj službi.

“Duško je bio iznenađen i zapanjen jer je znao da je Džoni protiv nacizma. Mislim da mu je Džoni rekao nešto ključno: 'Najbolji način da se neko pobjedi je biti u toj ekipi'“, ispričao je Marko Popov, sin tajnog agenta u dokumentarnom filmu “Tajne rata: Dupli agent Tricikl”.

Ipak, plan Duškovog druga bio je još smijeliji – on je predložio da postanu “dupli agenti” koji bi radili za Nemce, a zapravo prikupljali informacije za saveznike. I tako je rođen tajni agent Popov… Za Nijemce kodnog imena “Ivan”, za Britance “Tricikl”.

Huver je znao plan napada na Perl Harbur

Život Duška Popova bio je život pun opasnosti, na relaciji Lisabon (koji je bio sjedište evropske špijunaže tog vremena) – London (gdje je Britancima redovno podnosio izveštaje o njemačkim planovima i dobijao lažne informacije koje je trebalo da podmetne Rajhu). Negdje u toj komunikaciji, Popov je došao u posjed nevjerovatnog podatka – Japanci su se uoči 1941. godine živo interesovali za mogućnost polijetanja bombardera sa nosača aviona, a on je od “Abvera” dobio zadatak da ode u SAD i prikupi informacije o luci Perl Harbur.

Popov je sklopio “dva i dva” i odmah po dolasku u Ameriku otišao u sedište FBI-ja i predočio im da će Japanci napasti Perl Harbur. Ipak, njegova upozorenja nisu shvaćena ozbiljno.

“Huver je na više načina bio izuzetan čovjek. Vjerovatno je bio homoseksualac, mrzio je strance, a pogotovu Duška. Mrzeo je plejboje i sve u vezi sa Duškom”, kaže Rasel Miler, britanski autor i novinar.

Zbog svega navedenog, prijem Popova u FBI je bio hladan, a u njegovu priču Huver nije povjerovao. Nekoliko meseci kasnije, 7. decembra 1941. godine, vjerovatno se pokajao. Do kraja rata, Popov je uspio da od Nijemaca izvuče preko 2 miliona dolara u današnjoj vrijednosti za potrebe “tajne mreže nacista u Britaniji” koje je zapravo proslijeđivao saveznicima.

Takođe, njegova uloga u “Danu D” bila je ključna. On je uspio da lažnim izvještajima skrene pažnju nacista sa Normandije na naduvane tenkove i lažne vojne trupe strateški raspoređene na drugim delovima obale. Ova akcija zvala se “Fortitjud”.

Pravi Džejms Bond?

Legenda o Džejms Bondu vjerovatno je nastala u kockarnici lisabonskog hotela “Palasio”. Agent britanske tajne službe zadužen za praćenje Popova posmatrao je kako Srbin ulaže 80.000 dolara (oko 640.000 dolara u današnjoj vrijednosti) kako bi naterao protivnika da odustane. Taj agent bio je Ijan Fleming, a njegov prvi roman o agentu 007 zvao se “Kazino Rojal” i sadržao je identičnu scenu.

Stvarni agent Popov imao je i druge osobine svog izmišljenog dvojnika – obožavao je piće, skupa kola i iznad svega – žene! Jedno vrijeme, bio je u vezi sa čuvenom francuskom glumicom i ljepoticom tog vremena Simon Simon. Kada se Ijan Fleming proslavio svojim romanima o tajnom agentu u “službi njenog veličanstva”, časopis “Pablišers vikli” je napisao: “Taj šarmantni, očaravajući mladi jugoslovenski plejboj koji je poslužio kao uzor Janu Flemingu da stvori lik Džemsa Bonda, bio je nevjerovatno smio i uspješan”.

Ipak, sam Duško Popov je bio nešto uzdržaniji. “To ste zaključili vi, mediji. Kad su Fleminga napali britanski mediji zato što previše slobodno prikazuje Džejms Bonda, agenta britanske tajne službe, navodno je rekao: “Ne bih vam naveo njegovo ime, ali zvali su ga Tricikl” “ — izjavio je Popov u jednom intervjuu pred kraj života ne poričućI da to jeste bilo njegovo kodno ime, kao ni to da ga je slavni autor pratio jedan period za vrijeme Drugog svjetskog rata.

Po okončanju rata, Popov je prestao da se aktivno bavi obavještajnim radom. Živeo je kao i cijelog života – ekstravagantno i glamurozno. Ženio se dva puta i dobio četiri sina. Pred kraj života je napisao memoare “Špijunaža i kontrašpijunaža”. Njegovo svjedočanstvo o Perl Harburu izazvalo je oštre polemike u Americi gdje je FBI pokušao da zabrani štampanje. Tog 10. avgusta 1981. u 68. godini života, u Londonu, umro je jedan od najvećih špijuna Drugog svjetskog rata… Popov… Duško Popov.