Društvo
15.08.2021.
09:18
Najstarija kuća u Beogradu - svjedok brojnih ratova i razaranja
Izvor: RTRS
0
Podijeli
Duga i bogata istorija Beograda ostavila je trag na njegovoj arhitekturi, koja danas izgleda kao spoj modernog i tradicionalnog. Među hiljadama objekata i zgrada – jedna je ipak posebna. Na prvi pogled neugledno i skromno, zdanje u Ulici cara Dušana broj 10, najstarija je sačuvana kuća u Beogradu.
Ova kuća građena je početkom 18. vijeka u baroknom stilu, kao jedan od prvih objekata koji su izgrađeni za vrijeme austrijske vladavine gradom, prema regulacionom planu pukovnika Nikole Doksata de Moreza.
- Od 1717. do 1739. Austrijanci vladaju gradom, i oni pretvaraju Beograd iz jedne prilično prosječne, neugledne otomanske kasabe u jednu vrlo interesantnu baroknu varoš. Јedan od tih segmenata koje su oni napravili jeste i ova kuća, i ona zvanično slovi kao najstarija u Beogradu, napravljena je 1726. godine i djelo je Elijasa Flajšmana, zbog čega je danas i zovemo Flajšmanova kuća - ističe novinar i pisac Zoran Nikolić.
On dodaje da priča o beogradskoj burnoj istoriji može da se oslika upravo kroz ovaj dio grada jer je ovo tek druga od šest kuća koje su bile identične u nizu, međutim, ističe, samo jedna od njih šest je preživjela do ovog vremena.
- Ostale su sve postradale u silnim ratovima i bombardovanjima, što dovoljno govori o živopisnosti tog mjesta. Јoš jedna kuća u Beogradu, za koju postoje podaci da je iz tih godina, dakle 1726, je u Gračaničkoj broj 10 bi mogla da bude starija po pričama nekih stručnjaka. Međutim, za nju nemamo precizne podatke, pa su eto na neki način konkurenti, ali pošto je ova najstarija i sa dokumentima da je tad napravljena, onda nju smatraju najstarijom - dodaje Nikolić.
Početkom 18. vijeka Švajcarac Nikola Doksat de Morez bio je zadužen za utvrđivanje grada i obnovu Beogradske tvrđave, koju su neko vrijeme nazivali „Gibraltarom na Dunavu“, ističe Nikolić.
- Nažalost, današnja tvrđava nije ista kao tad, jer kada su se povlačili Austrijanci su potpisali Beogradski mir kojim se obavezuju da će se u narednih godinu dana povući iz grada bez bitke, ali tako što će srušiti sve što su u njemu napravili. Obrađen kamen je bio ekstremno skupocjen građevinski materijal i tada je nastupio jedan tužan period u beogradskoj istoriji, kada su se tokom godinu dana rušili najznačajnije dijelove tvrđave, brojna barokna zdanja... Sav taj kamen spuštaju na lijevu obalu i odvoze uzvodno, ka Regensburgu, gdje će ga kasnije uzidati u tamošnje fortifikacije, a ondašnji Beograđani će umjeti da kažu kako je tih dana Beograd otplovio od samoga sebe - kaže Nikolić.
Ova kuća na Dorćolu preživjela je i te dane, i naredna tri vijeka, i dočekala današnje generacije. I danas krije mnoge tajne, a vjeruje se da je njen podrum navodno povezan lagumima sa tunelom ka Beogradskoj tvrđavi. Među onima koji su to pokušali da istraže bio je i naš sagovornik.
Zgrada u Cara Dušana 10 pominje se kao kuća i radionica uglednog remenskog majstora Elijasa Flajšmana, koji je bio savjetnik u opštinskom vijeću. U istorijskom trajanju, dugom tri vijeka, uvijek se , pa i danas, u prizemlju obavljala neka zanatska djelatnost.
Poslije Drugog svjetskog rata u njoj se nalazila tekstilna radionica iz koje je, kažu, kasnije nastao čuveni „Beko“. Stariji pamte da je ovdje nekada bila i pekara, koja je prva radnja u bivšoj SFRЈ koja je počela sa 24-očasovnim radnim vremenom svakog dana u godini. I danas ova vremešna kuća ima svoj život, a – kažu - i svoje stanare.
Danas pored kuće, na kojoj je zub vremena ostavio trag, tutnje tramvaji i autobusi u užurbanom ritmu velegradske svakodnevice. Građevina u Ulici cara Dušana 10 danas je spomenik kulture, kao jedini stambeni objekat iz prve polovine 18. vijeka koji je sačuvan u urbanom tkivu Beograda, izvan kompleksa Tvrđave.
Nadživjeće i naše doba, kao nijemi svjedok trajanja i stalnih mijena, na putu ka budućnosti.