Na današnji dan umro Josip Broz Tito: Vođa SFRJ, osnivač Nesvrstanih i tvorac sistema koji je srušio Jugoslaviju
Josip Broz Tito, doživotni predsjednik SFRJ i jedan od najuticajnijih lidera 20. vijeka, umro je 4. maja 1980. godine. Njegova ličnost ostaje duboko podijeljena – za jedne simbol jedinstva, a za druge autor autoritarni vođa čiji je ustavni poredak iz 1974. godine dugoročno onemogućio opstanak Jugoslavije. Tito je bio ključna figura Pokreta nesvrstanih, ali i kontroverzni tvorac političkog sistema koji je decenijama oblikovao region.
Josip Broz Tito, doživotni predsjednik SFRJ i Saveza komunista, koji je 35 godina upravljao državom, umro je na današnji dan 1980. godine.
Bio je kontroverzna ličnost čiji su biografski podaci nejasni, a veliki dijelovi karijere nerazjašnjeni.
Prema zvaničnoj verziji, rođen je u Kumrovcu u Austrougarskoj. Nakon neurednog osnovnog školovanja u rodnom mjestu, bravarski zanat izučio je u Sisku, pa je počeo da radi kao metalski radnik u Zagrebu, a zatim u fabrikama u više zemalja.
Navodno ubrzo po dolasku u Zagreb 1910. aktivan je bio u radničkom pokretu, kada postaje član lokalne Socijaldemokratske stranke Hrvatske i Slavonije.
Kao austrougarski kaplar Broz je učestvovao u Prvom svjetskom ratu. Borio se protiv srpske vojske tokom austrougarske agresije na Srbiju, o čemu se nikada nije govorilo u njegovoj biografiji.
Teško je ranjen i zarobljen 1915. godine na Karpatima, na Istočnom frontu. Maja 1915. poslije ranjavanja, Rusi ga zarobljavaju.
Ostatak Prvog svjetskog rata provodi u Rusiji. Odbio je da se priključi jugoslovenskoj dobrovoljačkoj Formaciji u Rusiji. U potonjim biografijama navođeno je da je bio učesnik Oktobarske revolucije, što nije istina.
U Jugoslaviju se vratio krajem oktobra 1920. godine, kada je postao član Komunističke partije.
Godine 1937. postao je generalni sekretar partije, i to voljom Josifa Visarionoviča Staljina, poslije smjenjivanja i strijeljanja Milana Gorkića. Tokom 1936. i 1937. godine Broz je radio u Kominterni u Moskvi.
Uspjelo mu je da preživi period Velikih čistki u Sovjetskom Savezu, iako je tamo boravio tokom znatnog dijela 1938/1939, dok je veći dio prvaka KPJ likvidiran, ili je u najboljem slučaju završio u logorskom sistemu GULAG.
Oktobra 1940. dospijeva i formalno na čelo KPJ. Kao vrhovni komandant NOPOJ predvodio je otpor u okupiranoj Jugoslaviji, što je krunisano velikom pobjedom.
Postupno, krajem 1943. uspjelo mu je da se nametne kao glavna snaga otpora unutar Jugoslavije i u očima zvaničnog Londona.
Kao neprikosnoveni lider socijalističke Jugoslavije predvodio je zemlju od oslobođenja 1944/1945. do smrti maja 1980. godine.
U prvo vrijeme najvjerniji saveznik Moskve, pošto je Staljin odlučio da ga se riješi, postupno se oslanja na Zapad, pa je u Vašingtonu odlučeno da mu se uputi pomoć s ciljem urušavanja monolitnosti komunističke internacionale.
U uslovima ondašnjeg takozvanog hladnog rata, i paralelnog procesa dekolonizacije, uspjelo mu je da se postupno, krajem pedestih i ranih šezdestih, nametne kao jedan od lidera takozvanog Trećeg svijeta, odnosno Pokreta nesvrstanih, čiji je bio osnivač, zajedno sa Nehruom i Naserom.
U unutrašnjoj politici osmišljen je tada specifičan jugoslovenski put, nazvan socijalističko samoupravljanje, što je podrazumijevalo i uvođenje tržišnih mehanizma, uz društvenu svojinu, u čemu je bilo uspjeha.
Paralelno je pored formalnog federalnog uređenja, vremenom sprovođenja sve dalja decentralizacija, pa je od Ustava 1963. a u potpunosti Ustavom iz 1974, sva realna vlast prenijeta na nivo federalnih jedinica, odnosno republičkih partija.
Bilo je to, kako se pokazalo, nefunkcionalno, destruktivno ustrojstvo, koje je onemogućilo opstanak Jugoslavije.
Josip Broz Tito nikada nije obišao ustaški koncentracioni logor Jasenovac, a bio je jedan od kreatora Ustava iz 1974. godine kada je Jugoslavija konfederalizovana. Srbija je tada postala jedina republika sa dvije autonomne pokrajine, nemoćna da odlučuje u svoje ime.